A. Konusu
İkinci Kısım 1
Sınırlı Aynî Haklar
Birinci Bölüm 2
İrtifak Hakları ve Taşınmaz Yükü
Birinci Ayırım 3
Taşınmaz Lehine İrtifak Hakkı
A. Konusu
Madde 779 - Taşınmaz lehine irtifak hakkı, bir taşınmaz üzerinde diğer bir taşınmaz lehine konulmuş bir yük olup, yüklü taşınmazın malikini mülkiyet hakkının sağladığı bazı yetkileri kullanmaktan kaçınmaya veya yararlanan taşınmaz malikinin yüklü taşınmazı belirli şekilde kullanmasına katlanmaya mecbur kılar.
Yapma borçları, irtifaka başlı başına konu olamaz; ona ancak yan edim olarak bağlanabilir.
I-) Yargı Kararları:
1-) Y. 14. HD, T: 28.03.2008, E: 2008/2558, K: 2008/4236:
“… Davalı 23 parselin malikidir. 397 m2 yüzölçümündeki bahçeli ahşap ev niteliğindeki taşınmaz davalı tarafından 29.04.1991 tarihinde satın alınmıştır. Aynı taşınmazın 64 m2’lik kısmına ve 23 parsel aleyhine İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü lehine 15.03.1983 tarihinde hükmen daimi irtifak hakkı tesis edildiği görülmektedir. Kısaca ifade etmek gerekirse, davalı 23 parsel sayılı taşınmazı irtifak hakkı tesisinden sonra hakkın varlığını görerek satın almıştır.
Türk Medenî Kanunu’nun 779. maddesi hükmünce taşınmaz lehine irtifak hakkı bir taşınmaz üzerinde diğer bir taşınmazın lehine konulmuş bir yük olup, yüklü taşınmazın malikini mülkiyet hakkının sağladığı bazı yetkileri kullanmaktan kaçınmaya veya yararlanan taşınmaz malikinin yüklü taşınmazı belirli şekilde kullanmasına katlanmaya mecbur kılar. Dolayısıyla, 23 parsel maliki davalının bilirkişilerin 18.12.1994 tarihli krokisinde davacının irtifak haritası kapsamında kaldığını saptadıkları, kırmızı ile boyanan 13 m2’den ibaret yere taşkın bina yapmasından iyiniyetli olduğunun kabulü olanaklı değildir. Yapı, davacının irtifak haritası kapsamına taşkın yapıldığından bina yapan davalının kötüniyetli olduğunun kabulü gerekir. Binayı taşkın yapan davalı kötüniyetli olduğundan yıkımın fahiş zarar doğurmasının bir önemi yoktur. Davalı, davacının irtifak hakkı kapsamına kötüniyetle elattığından davadaki yıkım isteminin de kabulü gerekirken, yıkımın fahiş zarar meydana getireceğinden söz edilerek bu istem bölümünün reddi doğru olmamıştır.
Karar, açıklanan nedenle bozulmalıdır. …”
II-) Türk Kanunu Medenîsi:
A İRTİFAK HAKKININ MEVZUU
Madde 703
İrtifak hakkı bir gayri menkul üzerine diğer bir gayrimenkulün lehine tahmil edilen bir külfettir ki tahmil edilen gayri menkulün sahibini; irtifak hakkına malik olan kimse tarafından kullanılmağa ait bazı tasarruflara rıza göstermeğe veya mülkiyete has olan bazı hakların kullanılmasından içtinap etmeğe mecbur kılar.
Bir şey yapmak borcu başlı başına irtifak hakkını teşkil edemeyip ancak ona feri olarak raptedilebilir.
III-) İkinci Kısmın Gerekçesi:
Yürürlükteki metnin “Mülkiyetin gayri aynî haklar” şeklindeki Kısım başlığı kaynak Kanunun Almanca metnine uygun olarak “Sınırlı Aynî Haklar” seklinde değiştirilmiştir. Ayrıca Bölüm başlığı “İrtifak Hakları ve Taşınmaz Yükü” olarak değiştirilmiş, Ayırım başlığında düzenlenen konulara uyum sağlamak bakımından “Taşınmaz Lehine İrtifak Hakları” ifadesi kullanılmıştır.
Not: Her ne kadar gerekçede ayrım başlığının "Taşınmaz Lehine İrtifak Hakları" olduğu belirtilmiş ise de kanun metninde ilgili ayrım başlığı "Taşınmaz Lehine İrtifak Hakkı" şeklinde kaleme alınmıştır.
IV-) Madde Gerekçesi:
Yürürlükteki Kanunun 703 üncü maddesini karşılamaktadır.
Hüküm değişikliği yoktur. Kenar başlığıyla birlikte arılaştırılmak suretiyle yeniden kaleme alınmıştır. Kenar başlık kısaca “Konusu” şeklinde yazılmıştır.
Yürürlükteki metinde yer alan “kullanmağa ait bazı tasarruflara rıza göstermeğe” ibaresi yerine “yüklü taşınmazı belirli şekilde kullanmasına katlanmaya” ibaresi kullanılmıştır. Çünkü “tasarruf” deyimi, teknik bir kavram olarak, haklar üzerinde doğrudan doğruya etkili hukukî işlemler için kullanılmaktadır.
V-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:
1-) ZGB:
Zweite Abteilung: Die beschränkten dinglichen Rechte
Einundzwanzigster Titel: Die Dienstbarkeiten und Grundlasten
Ester Abschnitt: Die Grunddienstbarkeiten
A. Gegenstand
Art. 730
1 Ein Grundstück kann zum Vorteil eines andern Grundstückes in der Weise belastet werden, dass sein Eigentümer sich bestimmte Eingriffe des Eigentümers dieses andern Grundstückes gefallen lassen muss oder zu dessen Gunsten nach gewissen Richtungen sein Eigentumsrecht nicht ausüben darf.
2 Eine Verpflichtung zur Vornahme von Handlungen kann mit der Grunddienstbarkeit nur nebensächlich verbunden sein.
2-) CCS:
Deuxième partie: Des autres droits réels
Titre vingt et unième: Des servitudes et des charges foncières
Chapitre premier: Des servitudes foncières
A. Objet des servitudes
Art. 730
1 La servitude est une charge imposée sur un immeuble en faveur d’un autre immeuble et qui oblige le propriétaire du fonds servant à souffrir, de la part du propriétaire du fonds dominant, certains actes d’usage, ou à s’abstenir lui-même d’exercer certains droits inhérents à la propriété.
2 Une obligation de faire ne peut être rattachée qu’accessoirement à une servitude.
Not: İsviçre Medenî Kanunu’nun 730. maddesinin 2. fıkrasına 11.12.2009 tarihli Federal Kanun ile 01.01.2012 itibariyle 2. bir cümle eklenmiştir. Anılan hükme göre yüklü veya yararlanan taşınmazı iktisap eden kişinin, irtifaka yan edim olarak bağlanan yapma borçları ile yükümlü kılınabilmesi için bunun tapu siciline yapılan tescilden kaynaklanması şarttır.
VI-) Yararlanılabilecek Monografiler:
Bülent Köprülü / Selim Kaneti; Sınırlı Aynî Haklar, İstanbul, 1982-1983.
1 İkinci Kısım Türk Kanunu Medenîsi’nde “İkinci Kısım / Mülkiyetin Gayri Aynî Haklar” şeklinde idi.
2 Birinci Bölüm Türk Kanunu Medenîsi’nde “Yirmi Birinci Bap / İrtifak Hakkı ve Gayri Menkul Mükellefiyeti” şeklinde idi.
3 Birinci Ayırım Türk Kanunu Medenîsi’nde “Birinci Fasıl / Gayri Menkule Müteallik İrtifak Hakkı” şeklinde idi.