Madde 791

III. Değişiklikler

1. İrtifak hakkının ilişkin olduğu yerin değiştirilmesi

Madde 791 - İrtifak hakkı yüklü taşınmazın yalnız belli bir kısmının kullanılması koşuluyla kurulmuşsa, bu taşınmazın maliki, menfaatini ispat etmek ve giderleri üstlenmek kaydıyla; irtifakın, hakkın kullanılmasını güçleştirmeyecek biçimde taşınmazın başka bir yerine naklini isteyebilir.

İrtifak hakkının kullanılacağı yer tapu kütüğünde belirtilmiş olsa bile yüklü taşınmaz maliki bu yetkiyi kullanabilir.

Mecraların bir yerden başka bir yere naklinde komşuluk hukuku kuralları da göz önünde tutulur.

I-) Yargı Kararları:

1-) Y. 14. HD, T: 26.06.2007, E: 2007/6715, K: 2007/8327:

“… Dava, mevcut geçit güzergâhının terkini ve yeniden tesisi istemine ilişkindir.

Davacı, maliki olduğu 11 parsel sayılı taşınmaz üzerinde hükmen tesis edilen geçit hakkının terkini ve yeniden tesisi isteğinde bulunmuştur.

Davalı, davanın reddini savunmuş, mahkemece geçit hakkı tesisindeki koşullar değişmediği, bu istemin iyiniyetle bağdaşmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

Hükmü, davacı temyiz etmiştir.

Bilindiği gibi; taşınmazların tahsis amacına uygun kullanılabilmesi için bazı temel ihtiyaçların giderilmesi gerekir. Yol ihtiyacı da bunlardan birisidir. Ülkemizde arazi düzenlenmesinin sağlıklı bir yapıya kavuşmamış olması ve her taşınmazın yol ihtiyacına cevap verilmemesi geçit davalarının nedenidir. Geçit hakkı verilmesiyle genel yola bağlantısı olmayan veya yolu bulunsa bile bu yol ile ihtiyacı karşılanamayan taşınmazın genel yolla kesintisiz bağlantısı sağlanır. … Ancak, tarafların bu haklarını kullanırken ve yükümlülüklerini yerine getirirken diğer tarafın koşullarının ağırlaşmasına sebebiyet vermemeleri, değişen koşullara göre, hakkın terkini ya da değiştirilmesi olanaklarından yararlanmaları gerekir. Bu kapsamda Türk Medeni Kanunu’nda sadece yüklü taşınmaz malikine tanınan irtifak hakkının ilişkin olduğu yerin değiştirilmesi için genel bir hüküm olarak 791. maddede düzenleme getirilmiştir. Bu maddeye dayanılarak irtifak yerinin değiştirilmesi isteminde aşağıdaki koşulların birlikte gerçekleşmesi gerekir.

1- İrtifak hakkının fiilen kurulduğu yüklü taşınmazın sadece bir kısmında bulunması,

2- Yüklü taşınmaz malikinin irtifakın yerinin değiştirilmesinde yararının olması,

3- Değişiklikle yeni irtifakın kurulacağı yerin önceki yer kadar kullanıma elverişliliği,

4- Yüklü taşınmaz malikinin değiştirme giderlerini karşılaması gereklidir.

Yalnızca yüklü taşınmaz malikine tanınan bu hakkın temelinde malikin mülkiyetini iktisadi amaca uygun olarak kullanmasının gereksiz sınırlamalara tabi tutulmamasını sağlamak ve kamu yararı düşünceleri yatmaktadır. Diğer yandan, yararına irtifak tesis edilen kişinin de irtifakın yerinin değiştirilmesini istemesi halinde bunda yararı var ise, yüklü taşınmaz malikinin buna karşı çıkmasının hakkın kötüye kullanılması olarak değerlendiril … mektedir. Böylece, irtifak haklarının tesisinde fedakarlığın denkleştirilmesi ilkesi ve buna bağlı olarak taraf yararlarının gözetilmesi temelinden hareketle değişen koşullara göre, irtifakların değiştirilemez, düzeltilemez ve mutlak nitelikte tesis edilmediği, irtifakın ilişkin olduğu yerin değiştirilmesi yasal düzenlemeler, doktrin ve uygulamada kabul edilmektedir. ...

Yüklü taşınmaz maliki bu hakkını kullanırken irtifak hakkının taşınmazın üzerinde başka bir yere taşınmasını istemekte, koşulların gerçekleşmesi halinde de mevcut irtifak hakkı sona ermekte ve yeniden değişikliğe uygun irtifak hakkı tesis edilmektedir.

Tüm bu açıklamalardan sonra somut olaya döndüğümüzde, davacıya ait 13 parsel yararına 12 ve 11 parsel sayılı taşınmaz üzerinden hükmen geçit irtifakı tesis edilmiştir. Davalı geçitle yükümlü 11 parsel ile birlikte 9 parsel sayılı taşınmazı da satın almış, bunları tevhit ettirmiş ve oluşan 125 parsel sayılı taşınmazı kullanmaya başlamıştır. Şimdi, hükmen tesis edilen geçit irtifakının 125 parsel sayılı taşınmazının kullanım bütünlüğünü bozduğunu ileri sürerek irtifakın taşınmazının sınırından tesis edilmesini istemektedir.

Az yukarıda da değinildiği gibi, kurulan irtifak hakkının kullanılmasında tarafların hak ve yükümlülüklerine birtakım sınırlandırmalar getirilmiştir. 11 parsel sayılı taşınmazın 9 parsel ile tevhidi 2 parselin birlikte kullanılması sonucunu ortaya çıkarmıştır. Bu durumda yükümlü taşınmaz maliki açısından değişen bir durum söz konusudur. Tevhid ile geçit güzergahı taşınmazın kullanım bütünlüğünü bozar hale gelmiştir. Davacının taşınmazını tahsis edildiği amacına uygun olarak kullanmasını sağlamak amacıyla mahkeme gerekli incelemeyi yapmak durumundadır. Gerçekten, yüklü taşınmaz malikinin mülkiyet hakkı yasanın gösterdiği sınırları aşacak şekilde kısıtlanmış ise, yararlanan taşınmaz malikinin bu değişikliğe karşı çıkması hakkın kötüye kullanılması sonucunu doğurur. O halde;

Mahkemece, taşınmaz başında keşif yapılarak, yukarıda açıklanan ilkeler doğrultusunda geçit irtifakı yerinin değiştirilmesinde yüklü taşınmazın yeni oluşan mülkiyet sınırlarına göre, davacı yararının bulunup bulunulmadığının saptanması, güzergahın geçirilebileceği yerin davalının koşullarını önceki durumuna göre katlanılamayacak şekilde ağırlaş(tır)ıp ağırlaş(tır)madığı hususlarının yerinde saptanması HUMK’nın 251. maddesi kapsamında bu yönde bilirkişiden rapor alınması ve oluşacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekir. Tüm bu olgular düzeltilmeden eksik inceleme ve araştırmaya dayalı verilen karar bozulmalıdır.”

II-) Türk Kanunu Medenîsi:

III. Tadilât

1- İrtifak hakkının taalluk ettiği yerin değiştirilmesi

Madde 714

İrtifak hakkı, tesis olunduğu gayrimenkulün bir kısım üzerinde ise; tahmil edilen gayrimenkul sahibi, menfaati olduğu ve masrafını da deruhte ettiği takdirde; gayrimenkulün o hakkın kullanılmasını işkâl etmiyecek bir yerine, naklini isteyebilir. Bu salâhiyet, irtifak hakkının tesis olunduğu mahal tapu sicillinde kaydolunmuş olsa bile yine kullanılabilir.

Komşuluğa müteallik hükümler, mecraların bir yerden diğer yere naklinde dahi caridir.

III-) Madde Gerekçesi:

Yürürlükteki Kanunun 714 üncü maddesini karşılamaktadır.

Hüküm değişikliği yoktur. Madde İsviçre Medenî Kanununun 742 nci maddesine uygun olarak, üç fıkra hâlinde düzenlenmiştir. Konu ve kenar başlıklarıyla birlikte kaynak Kanun da göz önünde tutularak, arılaştırılmak suretiyle yeniden kaleme alınmıştır.

IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:

Not: İsviçre Medenî Kanunu’nun 742. maddesinin kenar başlığı 11.12.2009 tarihli Federal Kanun ile 01.01.2012 itibariyle “yükün taşınması” şeklinde değiştirilmiş ve hükmün 3. fıkrası aynı tarihte yürürlükten kaldırılmıştır.