Madde 49

C. Fiil ehliyeti

I. Koşulu

Madde 49 - Tüzel kişiler, kanuna ve kuruluş belgelerine göre gerekli organlara sahip olmakla, fiil ehliyetini kazanırlar.

I-) Yargı Kararları:

1-) YHGK, T: 22.09.2004, E: 2004/21-406, K: 2004/434:

“… Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; davacı tüzel kişinin haczi ne zaman öğrenmiş sayılacağı ve buna göre istihkak iddiasının süresinde olup olmadığı noktalarında toplanmaktadır.

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 49 ve 50. maddelerinde; tüzel kişilerin, kanuna ve kuruluş belgelerine göre gerekli organlara sahip olmakla fiil ehliyetini kazanacakları ve iradelerini bu organları aracılığıyla açıklayacakları, aynı şekilde HUMK’nun 39. maddesine göre ehliyeti haiz olan tüzel kişilerin yasal organları ile hareket edecekleri hüküm altına alınmıştır.

Tüzel kişinin, fonksiyonlarını, kanuna veya tüzel kişinin ana sözleşmesine göre, bağımsız olarak yerine getirmek üzere seçilen veya atanan ya da kendisine bu fonksiyonları bağımsız olarak yerine getirmek üzere fiilen ve dışarıdan belli olacak şekilde yetki verilen kişi ya da kişi gruplarına organ adı verilir.

Organlar, hükmi şahsın iradesini açıklarlar, tüzel kişiyi içeride yönetir, dışa karşı da temsil ederler. Tüzel kişinin organından söz edebilmek için onun mutlaka tüzel kişinin irade ve karar organı olması zorunlu değildir. Onun içindir ki, genel kurul, yönetim kurulu yanında çeşitli yöneticiler tüzel kişinin organı olarak değerlendirilebilir. Bu kapsamda, genel olarak dış ilişkilerde, bazı kimselerin tüzel kişinin hukukî muamelelerine katılması öngörülmüşse, bu kimseler de tüzel kişinin organı sayılırlar.

Uyuşmazlık konusunda bir karar vermeden önce yukarıdaki açıklamalar ışığında davacı tüzel kişi Tekel Genel Müdürlüğü’nün hukukî statüsüne bakmakta yarar bulunmaktadır. …

Tüm bu nedenlerle, tüzel kişilerde istihkak iddiasında bulunma süresinin, tüzel kişinin temsil yetkisine sahip organının haczi öğrendiği tarihten başlatılmasında, bir diğer söyleyişle, tüzel kişinin dava açtırmaya yetkili merciinin hacze ıttıla tarihinin esas alınmasında yasal zorunluluk vardır. …”

II-) Türk Kanunu Medenîsi:

C MEDENİ HAKLARI KULLANMAK SALÂHİYETİ

I. Şartları

Madde 47

Hükmî şahısların medenî hakları kullanmağa salâhiyeti, kanuna ve nizamnamelerine göre bu husus için muktazi uzuvlara malik olmalariyle başlar.

III-) Madde Gerekçesi:

Yürürlükteki Kanunun 47 nci maddesini karşılamaktadır.

İçerik itibarıyla hüküm değişikliği yoktur. Yürürlükteki metin yerine, Türkçe açısından daha sade ve teknik hukuk terimlerini daha özenli kullanan ifadeler tercih edilmiştir.

Maddenin konu ve kenar başlıkları, yürürlükteki metinde yer alan “C. Medenî hakları kullanmak salâhiyeti / I. Şartları” yerine, “C. Fiil ehliyeti / I. Koşulu” şeklinde değiştirilmiştir. Kaynak Kanunun Fransızca metninde “exercise des droit civils” deyimi yer almakla birlikte, Almanca metninde “Handlungsfähigkeit”, yani “Fiil ehliyeti” terimi yer almaktadır. Yeni düzenlemede Almanca metnin çevirisinin tercih edilmesinin sebebi, bugün Türk Hukukunda, “kişinin kendi fiilleriyle haklar edinebilmesi ve borç (yüküm) altına girebilmesi” olanağı anlamında “fiil ehliyeti” teriminin yerleşmiş olmasıdır. Nitekim, 9 uncu maddede de kaynak Kanunun Almanca metni izlenilmek suretiyle “fiil ehliyeti” terimi kullanılmış ve “Fiil ehliyetine sahip olan kimse, kendi filleriyle hak edinebilir ve borç altına girebilir” ifadesine yer verilmiştir.

Diğer taraftan, madde kaleme alınırken, yürürlükteki metnin kullandığı “... nizamnamelerine göre...” ifadesi yerine “... kuruluş belgelerine göre...” ifadesi tercih edilmiştir. Bunun sebebi, özel hukuk tüzel kişilerinin kurulması için düzenlenen belgelerin hepsinin “nizamname” yani “tüzük” kavramı altında toplanmasının mümkün olmamasıdır.

Yürürlükteki metnin içerik itibarıyla değiştirilmemesinde ise, doğal olarak, kaynak Kanunun kabulüne temel olan gerekçelerin bugün de aynen geçerli olması gerçeğinden hareket edilmiştir. Gerçek kişiler gibi doğal bir iradeye sahip olmayan tüzel kişilerin kendi fiilleri ile haklar edinip borç altına girmelerinin mümkün olabilmesi için, bu yöndeki iradeyi oluşturacak ve fiil ve davranışları tüzel kişiye atfedilebilecek organların varlığı gerektiğinden, tüzel kişilerin fiil ehliyetinin başlangıcından da ancak söz konusu organların kurulmasından sonra bahsedilebilecektir.

IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu: