Madde 305

Dördüncü Ayırım ¹

Evlât Edinme

A. Küçüklerin evlât edinilmesi

I. Genel koşulları

Madde 305 - Bir küçüğün evlât edinilmesi, evlât edinen tarafından bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması koşuluna bağlıdır.

Evlât edinmenin her hâlde küçüğün yararına bulunması ve evlât edinenin diğer çocuklarının yararlarının hakkaniyete aykırı bir biçimde zedelenmemesi de gerekir.

I-) Yargı Kararları:

1-) Y. 2. HD, T: 12.10.2006, E: 2006/11528, K: 2006/13789:

“… Dava, davacının torununu evlat edinmesine ilişkindir.

Türk Medeni Kanununun 305/2. maddesi “... evlat edinenin diğer çocuklarının yararlarının hakkaniyete aykırı bir biçimde zedelenmemesi de gerekeceğini”, 314/2. maddesi “... evlatlık evlat edinenin mirasçısı olacağını”, 316/2. maddesi “... evlat edinmeye yönelten sebepleri ...” ve 316/son maddesi de “... evlat edinenin alt soyu varsa, onların evlat edinme ile ilgili tavır ve düşünceleri de değerlendireceğini ...” öngörmüştür.

Davacı 05.01.2004 tarihli dava dilekçesinde; epilepsi hastası olan 31.03.1993 doğumlu torunu Emine’yi, bakıma muhtaç olduğundan evlat edinmek istediğini SSK.’dan emekli bulunduğundan dolayı da sosyal güvenceye kavuşacağını belirterek evlat edinme nedenini açıklamıştır.

Davacının SSK.’dan emekli olduğu, evlat edinilmek istenen Emine’nin de Epilepsi + motor mentolreferdosyon hastası olduğu sağlık kurulu raporunda anlaşılmaktadır.

Davaya dahil edilen davacının diğer çocukları evlat edinmeye karşı çıkmaktadırlar.

Evlat edinmenin amacı, evlat sevgisini tatmak ve yaşamaktır. Oysa davacının dört tane yetişkin çocuğu bulunmaktadır. Davacının amacının evlat sevgisini tatmak olduğundan bahsedilemez. O halde davacı Mehmet Köse’nin torunu Emine Köse’yi sosyal güvencesinden yararlanabilmesi, özel eğitim giderlerinin karşılanabilmesi ve tedavi masraflarının da kuruma yükletilmesi amacıyla evlat edinmek istediği anlaşılmaktadır. Evlat edinmenin amacı gerçekleşmemiştir. Bu yönler gözetilmeden yazılı olduğu şekilde davanın kabulüne karar verilmesi doğru olmamıştır. …”

2-) Y. 2. HD, T: 17.05.2006, E: 2006/1222, K: 2006/7699:

“… anılan Kanunun 305. maddesinin 2. fıkrasında; evlât edinmenin herhalde küçüğün yararına bulunması ve evlât edinenin diğer çocuklarının yararlarının hakkaniyete aykırı bir biçimde zedelenmemesi gerektiği belirtilmektedir. …

İncelenen dosyada bulunan davacıya ait nüfus kayıt örneğinden, davacının oğlu Memet haricinde de çocuklarının bulunduğu anlaşılmaktadır.

Mahkemece, evlât edinenin diğer çocukları dinlenmeden, evlât edinme ile ilgili tavır ve düşünceleri değerlendirilmeden, evlât edinmenin bu çocukların yararlarını hakkaniyete aykırı bir biçimde zedeleyip zedelemeyeceği konusunda yeterli araştırma yapılmadan eksik inceleme ile hüküm kurulması usul ve yasaya aykırıdır. …”

3-) Y. 2. HD, T: 27.06.2005, E: 2005/7729, K: 2005/10050:

“… 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 305. maddesinin 1. fıkrasına göre bir küçüğün evlat edinilmesi, evlat edinen tarafından bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması koşuluna bağlıdır.

Dosya içeriğinden Kanada’da ikamet ettiği anlaşılan davacının küçükler Merve ve Mehmet’e bir yıl süre ile baktığı ve eğittiği konusunda herhangi bir delil bulunmadığı anlaşılmaktadır.

Mahkemece, Türk Medeni Kanununun 305/1. maddesinde belirtilen bir yıl süreyle bakma ve eğitme şartının gerçekleşip gerçekleşmediği konusunda araştırma yapılıp deliller toplanmadan, yazılı şekilde karar verilmesi usul ve yasaya aykırı bulunmuştur. …”

II-) Türk Kanunu Medenîsi:

Hükmün, Türk Kanunu Medenîsi’nde bir karşılığı bulunmamaktadır.

III-) İkinci Kısım Dördüncü Ayırımın Gerekçesi:

Bu Ayırımda soybağının sözleşme ile kurulması olanağı düzenlenmektedir. Ayırımda yer alan hükümler kaleme alınırken, İsviçre Medenî Kanununun 264 ve devamı maddelerinden esinlenilmiştir.

IV-) Madde Gerekçesi:

Yürürlükteki Kanunun 253 üncü maddesini karşılamaktadır. Maddede, İsviçre Medenî Kanununun 264 üncü maddesi örnek alınmıştır. Madde, henüz ergin olmayanların evlât edinilmelerini, onların evlât edinen tarafından iki yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olmaları koşuluna bağlamaktadır. Böylece, bir kimsenin bakmadığı ve eğitimine hiçbir katkısı olmadığı herhangi bir küçüğü evlât edinmesi engellenmekte ve bir çeşit deneme süresiyle, tarafların birbirlerini tanımalarına da olanak sağlanmaktadır.

Maddenin ikinci fıkrasında, evlât edinme işleminin olmazsa olmaz bir koşulu olarak, bu işlemin küçüğün yararına olması gerektiği belirtilmekte ve ayrıca evlât edinme işleminin evlât edinenin diğer çocuklarının yararlarını hakkaniyete aykırı bir şekilde zedelememesi koşulu öngörülmektedir. Hâkime takdir yetkisi tanıyan bu hüküm, yürürlükteki Kanunun 253 üncü maddesinde aranan, evlât edinenin (düzgün soybağlı) altsoyunun bulunmaması şartını, küçüklerin evlât edinilmesi açısından ortadan kaldırmaktadır.

Not 1: Türk Medenî Kanunu Tasarısı’nın 305. maddesindeki evlat edinilecek küçüğün evlat edinen tarafından iki yıl süre ile bakılmış ve eğitilmiş olması şartı Türkiye Büyük Millet Meclisi Adalet Komisyonu Alt Komisyonu’nca bir yıla indirilmiştir.

Not 2: Her ne kadar madde gerekçesinde TMK. m. 305’in TKM. m. 253’ü karşıladığı belirtilmişse de, bu iki düzenleme birbirini karşılamamaktadır.

V-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:

Not: İsviçre Medenî Kanunu’nun 264. maddesindeki asgari 2 yıllık bakım süresi 22.06.2001 tarihli Federal Kanun ile 01.01.2003 itibariyle bir yıla indirilmiştir.

VI-) Yararlanılabilecek Monografiler:

Aytekin Ataay; Medeni Hukukta Evlât Edinme Birinci Fasikül, Giriş – Evlât Edinmenin Meydana Gelmesi, İstanbul, 1957.

Şakir Berki; Alman, İsviçre ve Türk Medenî Kanunlarında Evlât Edinme, Ankara, 1962.

Murat Aydoğdu; Çağdaş Hukuki Gelişmler Işığında Evlât Edinme, 2. Baskı, Ankara, 2009.