I. Vazgeçme ve aşırı sınırlamaya karşı
B. Kişiliğin korunması
I. Vazgeçme ve aşırı sınırlamaya karşı
Madde 23 - Kimse, hak ve fiil ehliyetlerinden kısmen de olsa vazgeçemez.
Kimse özgürlüklerinden vazgeçemez veya onları hukuka ya da ahlâka aykırı olarak sınırlayamaz.
Yazılı rıza üzerine insan kökenli biyolojik maddelerin alınması, aşılanması ve nakli mümkündür. Ancak, biyolojik madde verme borcu altına girmiş olandan edimini yerine getirmesi istenemez; maddî ve manevî tazminat isteminde bulunulamaz.
I-) Yargı Kararları:
1-) YİBK, T: 23.05.1966, E: 1966/3, K: 1966/5:
“… Kocasının, başkasiyle evli olmayan bir kadınla zina yapmasına önceden müsaade veya muvafakat eden bir kadının fiilin işlenmesinden sonra Türk Ceza Kanunu’nun 108 inci maddesindeki süre içinde vuku bulan şikâyetinin geçerli bulunduğuna üçte ikiyi aşan çoğunlukla … gününde karar verildi.” (RG. 08.06.1966; S: 12317).
Not: Bu İçtihadı Birleştirme Kararı hakkında bkz. madde 161, I, 1, not.
II-) Türk Kanunu Medenîsi:
B ŞAHSİYETİN HİMAYESİ
I. Umumiyet itibariyle
Devir ve takyit yasağı ve istisnaları
Madde 23
Kimse, medenî haklardan ve onları kullanmaktan kısmen olsun feragat edemez.
Kimse, hürriyetini ferağ edemediği gibi kanuna veya âdâbı umumiyeye mugayir surette takyit dahi edemez.
(3678 sayılı ve 14.11.1990 tarihli Kanunun 1. maddesiyle eklenen fıkra) 1 Ancak, yazılı rıza üzerine insan kökenli biyolojik maddelerin alınması, aşılanması ve nakli mümkündür. Şu kadar ki, biyolojik madde verme borcu altına giren kimse aleyhine ifa talebinde bulunulamayacağı gibi maddî ve manevî tazminat davası da açılamaz.
Not: Hükmün kenar başlığı 3678 sayılı Kanun ile değişikliğe uğramadan önce şu şekilde idi:
“1. Ferağ ve takyit edilememesi”
III-) Madde Gerekçesi:
Yürürlükteki Kanunun 23 üncü maddesini karşılamaktadır.
Maddenin konu başlığında arı bir Türkçe olarak “Kişiliğin korunması” deyimi kullanılmıştır. Yürürlükteki metin esas alınmakla beraber doktrindeki açıklamalar dikkate alınarak ve kaynak İsviçre Medenî Kanununun 27 nci maddesinin Almanca metnine uygun olarak, kişilerin vazgeçemeyecekleri hususların “hak ve fiil ehliyetleri olduğu” açıklığa kavuşturulmuştur.
Yürürlükteki maddenin üçüncü fıkrasına 3678 sayılı Kanunla eklenen hükmün, Ülkemizde bu konu ile ilgili özel bir kanun olan 2238 sayılı “Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli Hakkında Kanun” varken, aynen korunmasının isabetli olup olmadığı tartışılabilirse de kişi haklarının korunması açısından madde metninde yer alması uygun görülmüştür.
IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:
1-) ZGB:
B. Schutz der Persönlichkeit
I. Vor übermässiger Bindung
Art. 27
1 Auf die Rechts- und Handlungsfähigkeit kann niemand ganz oder zum Teil verzichten.
2 Niemand kann sich seiner Freiheit entäussern oder sich in ihrem Gebrauch in einem das Recht oder die Sittlichkeit verletzenden Grade beschränken.
2-) CCS:
B. Protection de la personnalité
I. Contre des engagements excessifs
Art. 27
1 Nul ne peut, même partiellement, renoncer à la jouissance ou à l’exercice des droits civils.
2 Nul ne peut aliéner sa liberté, ni s’en interdire l’usage dans une mesure contraire aux lois ou aux mœurs.
V-) Yararlanılabilecek Monografiler:
Cüneyt Çilingiroğlu; Tıbbi Müdahaleye Rıza, İstanbul, 1993.
Arif Barış Özbilen; İnsan Kökenli Biyolojik Maddelere İlişkin Hukuki İşlemler, İstanbul, 2011.
Nil Karabağ Bulut; Medeni Kanunun 23. Maddesi Kapsamında Kişilik Hakkının Sözleşme Özgürlüğüne Etkisi, İstanbul, 2014.
Akın Ünal; Kelepçeleme Sözleşmeleri, Ankara, 2017.
1 RG. 23.11.1990; S: 20704.