II. Çalıştırılanlara ve işçilere yardım vakfı
II. Çalıştırılanlara ve işçilere yardım vakfı
Madde 110 - Çalıştırılanlara ve işçilere yardım vakıflarının yöneticileri, yararlananlara, vakfın örgütü, işleyişi ve malî durumu hakkında gerekli bilgiyi vermekle yükümlüdürler.
Vakfa ödenti veren çalıştırılanlar ve işçiler en az yapmış oldukları ödeme oranında yönetime katılırlar ve temsilcilerini olabildiğince kendi aralarından seçerler.
Vakfın malvarlığının çalıştırılanların ve işçilerin yapacakları ödemelerle sağlanacak bölümünün işverene karşı vakfın bir alacağından ibaret olması, ancak bu alacak için yeterli güvence sağlanmış olmasına bağlıdır.
Yararlananların, vakfın edimlerinin yerine getirilmesini dava yoluyla isteyebilmeleri, ödenti vermiş olmalarına veya vakfı düzenleyen hükümlerin kendilerine bu hakkı tanımış bulunmasına bağlıdır.
Çalıştırılanlara ve işçilere yardım vakıflarında yararlananların yönetime katılmaları ve vakıftan yararlanma koşulları ile ilgili hükümlerde yapılacak değişiklikler, vakıf senedine göre buna yetkili organın istemi üzerine, denetim makamının yazılı görüşü alındıktan sonra yerleşim yeri mahkemesince karara bağlanır.
I-) Yargı Kararları:
1-) YHGK, T: 11.10.2006, E: 2006/21-606, K: 2006/650 :
“… Davalı Vakıf, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 128. maddesinde ifade edilen ‘yardımlaşma sandığı’ niteliğinde kurulmuş, uygulamada munzam sandık olarak da adlandırılan tesislerden olup, kuruluş amacına uygun olarak, ilgililere borç verme, konut edindirme ve munzam sosyal güvenlik yardımları sağlamayı amaçlamaktadır. …
Bu maddi olgular dikkate alındığında uyuşmazlık; yapılan kesenek iadesi işleminin usulsüz olup olmadığı, davacının yaşlılık aylığı ile sabit iyileştirme yardımına hak kazanıp kazanmayacağı noktalarında toplanmaktadır.
Yasal dayanağını oluşturan 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun, ‘Çalıştırılanlara ve işçilere yardım vakfı’ başlığını taşıyan 110/4. maddesi; ‘Yararlananların, vakfın edimlerinin yerine getirilmesini dava yoluyla isteyebilmeleri, ödenti vermiş olmalarına veya vakfı düzenleyen hükümlerin kendilerine bu hakkı tanımış bulunmasına bağlıdır’ hükmünü içermektedir. Değerlendirmenin, anılan yasa hükmü ve vakıf mevzuatı çerçevesinde irdelenmesi zorunluluğu bulunmaktadır. …
Davacının iş akdine banka tarafından son verildikten sonra davalı Vakfa müracaat ederek Munzam Vakıf keseneklerinin geri verilmesini talep etmesi, davacının serbest iradesinin bir sonucudur. İş akdinin feshinden sonra Munzam Vakıf üyeliğinden çıkmak için keseneklerinin iadesi dilekçe veren kişinin Vakıfla bir ilişkisi kalmadığından kendisine Munzam Vakıf emekli maaşı da bağlanamayacaktır. ...
Davacı, Munzam Vakıftan keseneklerini geri aldığı tarihten itibaren Munzam Vakıf üyesi olmadığı gibi bu tarihten sonra da Munzam Vakfa prim ödemiş değildir.
Munzam Vakıftan emekli maaşı alabilmek için TTB. Emeklilik Sandığı Vakfından emekli maaşı bağlanması yeterli olmayıp, aynı zamanda Munzam Vakıf keseneklerini geri almamış bulunmak koşulu da arandığından, davacıya Munzam Vakıftan emekli maaşı bağlanması söz konusu olamaz. Munzam Vakıf tesis senedinde prim iadesine ilişkin ihya müessesesi yer almadığından, davacının aldığı primleri iade etme yolundaki istemi de tesis senedi hükümlerine aykırı bulunmaktadır. …
Yukarıda açıklanan maddi ve yasal olgular dikkate alındığında Hukuk Genel Kurulu’ nca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyulmak gerekirken önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır. Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır …” (Akar / Elverici / Arkan, age, C: II, s: 744).
II-) Türk Kanunu Medenîsi:
Hükmün Türk Kanunu Medenîsi’ndeki karşılığı için iki hükmü zikretmek gerekir:
1-) II. İstihdam edilenlere ve işçilere yardım vakıfları
Madde 77 / A
(903 sayılı ve 13.07.1967 tarihli Kanunun 1. maddesi ile eklenen)1 Türk Ticaret Kanununun 468’inci maddesi gereğince kurulan istihdam edilenler ve işçilere yardım vakıfları ayrıca aşağıdaki hükümlere tâbidirler:
Vakfın uzuvları, faydalananlara, vakfın teşkilâtı, faaliyeti ve malî durumu hakkında gerekli bilgiyi vermeye mecburdurlar.
İstihdam edilenler ve işçiler vakfa aidat ödedikleri takdirde, en az bu ödemeleri nispetinde idareye iştirak ederler. Mümkün olduğu nispette personel arasından gösterilecek temsilcileri bizzat seçerler.
İstihdam edilenler ve işçilerin ödemelerine tekabül ettiği nispette, kaideten, vakfın mamelekinin istihdam edene karşı bir alacaktan ibaret olması yalnız bu alacağın temin edilmiş olması halinde caizdir.
Faydalananlar vakfa aidat ödedikleri veya vakfı düzenliyen hükümler onlara edayı talep hususunda bir hak bahşettiği takdirde, vakfın edalarını dâva yoliyle talebedebilirler.
2-) D İDARE VE GAYEDE DEĞİŞİKLİK, MALLARIN DEĞİŞTİRİLMESİ
I. İdarenin değiştirilmesi
Madde 79
(903 sayılı ve 13.07.1967 tarihli Kanunun 1. maddesi ile değiştirilen)2 Vakfın mallarının muhafaza veya gayesini devam ettirmek için kesin ihtiyaç bulunduğu halde yetkili asliye mahkemesi, idare uzvunun teklifi üzerine, teftiş makamının yazılı düşüncesini aldıktan sonra vakfın idare şeklini değiştirebilir.
Yetkili asliye mahkemesi, teftiş makamının tüzükte gösterilen sebeplere dayanarak yapacağı müracaat üzerine duruşma yaparak idare edenleri işten uzaklaştırabilir ve vakıf senedinde ayrı bir hüküm yoksa yenisini seçebilir. İstihdam edilenlere ve işçilere yardım vakıflarında vakıf senedinin, faydalananların vakıftan faydalanma şartlarına ve idareye iştiraklerine dair hükümlerinde yapılacak değişiklikler, vakıf senedinde bu hususta yetkili olduğu belirtilen uzvun kararı üzerine, teftiş makamının yazılı düşüncesi alındıktan sonra asliye mahkemesi tarafından kararlaştırılır.
Bu kanunda gösterilen yetkili merciler dışında bir kişi veya kuruluşun vakfın idaresinde doğrudan doğruya veya dolaylı olarak müdahale etmesi halinde, bu müdahaleye yer veren veya göz yuman, idare edenler, yukarıdaki fıkra hükmü gereğince her halde işten uzaklaştırılır ve yerlerine yenileri seçilir.
Not: Hüküm, Türk Medenî Kanunu’nun 110. maddesine, 2. fıkrasının 2. cümlesi itibariyle paraleldir.
III-) Madde Gerekçesi:
Yürürlükteki Kanunun 77/A maddesi ile 79 uncu maddesinin ikinci fıkrasının son cümlesini karşılamaktadır. Maddenin kenar başlığı “Çalıştırılanlara ve işçilere yardım vakfı” olarak değiştirilmiş; yürürlükteki metin esas alınmakla birlikte, maddenin ifadesi, açıklık sağlayacak şekilde düzeltilmiştir. Maddeye eklenen son fıkrada, çalıştırılanlara ve işçilere yardım vakıflarından yararlanma ve yararlananların yönetime katılmaları koşulları ile ilgili hükümlerde yapılacak değişikliklerde uyulacak usul açıklanmıştır.
IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:
1-) ZGB:
G. Personalfürsorgestiftungen
Art. 89 bis
1 Für Personalfürsorgeeinrichtungen, die gemäss Artikel 331 des Obligationenrechts in Form der Stiftung errichtet worden sind, gelten überdies noch folgende Bestimmungen.
2 Die Stiftungsorgane haben den Begünstigten über die Organisation, die Tätigkeit und die Vermögenslage der Stiftung den erforderlichen Aufschluss zu erteilen.
3 Leisten die Arbeitnehmer Beiträge an die Stiftung, so sind sie an der Verwaltung wenigstens nach Massgabe dieser Beiträge zu beteiligen; soweit möglich haben die Arbeitnehmer ihre Vertretung aus dem Personal des Arbeitgebers zu wählen.
4 ...
5 Die Begünstigten können auf Ausrichtung von Leistungen der Stiftung klagen, wenn sie Beiträge an diese entrichtet haben oder wenn ihnen nach den Stiftungsbestimmungen ein Rechtsanspruch auf Leistungen zusteht.
6 Für Personalfürsorgestiftungen, die auf dem Gebiet der Alters-, Hinterlassenen- und Invalidenvorsorge tätig sind, gelten überdies die folgenden Bestimmungen des Bundesgesetzes vom 25. Juni 1982 über die berufliche Alters-, Hinterlassenen- und Invalidenvorsorge: Artikel 52 (Verantwortlichkeit), Artikel 53 (Kontrolle), die Artikel 56 Absatz 1 Buchstabe c und Absätze 2 - 5, 56a, 57 und 59 (Sicherheitsfonds), die Artikel 61 und 62 (Aufsicht), Artikel 71 (Vermögensverwaltung), die Artikel 73 und 74 (Rechtspflege) sowie die Artikel 75 - 79 (Strafbestimmungen).
2-) CCS:
G. Institutions de prévoyance en faveur du personnel
Art. 89 bis
1 Les institutions de prévoyance en faveur du personnel constituées sous forme de fondations en vertu de l’Art. 331 du code des obligations sont en outre régies par les dispositions suivantes.
2 Les organes de la fondation doivent donner aux bénéficiaires les renseignements nécessaires sur l’organisation, l’activité et la situation financière de la fondation.
3 Si les travailleurs versent des contributions à la fondation, ils participent à l’administration dans la mesure au moins de ces versements. Dans la mesure du possible, ils élisent eux-mêmes des représentants choisis dans le sein du personnel.
4 ....
5 Les bénéficiaires peuvent exiger en justice des prestations de la fondation, lorsqu’ils lui ont versé des contributions ou que les dispositions régissant la fondation leur donnent un droit à des prestations.
6 Les fondations de prévoyance en faveur du personnel, dont l’activité s’étend au domaine de la prévoyance vieillesse, survivants et invalidité, sont en outre régies par les dispositions suivantes de la loi fédérale du 25 juin 1982 sur la prévoyance professionnelle vieillesse, survivants et invalidité: articles 52 (responsabilité), 53 (contrôle), 56, 1er alinéa, lettre c, et 2e à 5e alinéas, 56a, 57 et 59 (fonds de garantie), 61 et 62 (surveillance), 71 (administration de la fortune), 73 et 74 (contentieux) et 75 à 79 (dispositions pénales).
Not: Türk Medenî Kanunu’nun 110. maddesi, İsviçre Medenî Kanunu’nun 89bis maddesinin ilk beş fıkrasına tekabül etmektedir. Ayrıca belirtmek gerekir ki kaynak kanunun 89bis fıkrasının 4. fıkrası 21.06.1996 tarihli Federal Kanunla yürürlükten kaldırılmıştır.
1 RG. 24.07.1967; S: 12655.
2 RG. 24.07.1967; S: 12655.